GÓRZNO
Miasto położone na Pojezierzu Dobrzyńskim, nad jeziorami Młyńskim (powierzchnia 26 ha, głębokość 6 m) i Górzno (powierzchnia 47 ha, głębokość 16 m), nieopodal zach. skraju Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego. Ok. 1400 mieszk., siedziba urzędu gminy. Miejscowość letniskowa.
Jako osada wzmiankowane w 1229 jako własność biskupów płockich.
W 1325 r. erygowana została tu parafia i osadzono zgromadzenie zakonne kanoników regularnych stróżów grobu jerozolimskiego, zwanych w Polsce bożogrobcami lub miechowitami. Prawa miejskie w 1327 r. z nadania biskupa płockiego Floriana. W 1410 r. wojska krzyżackie zdobyły i ograbiły istniejący lu zamek. Pomyślny rozwój do końca XVII w. W 1629 r. W pobliżu miasta przegrana bitwa wojsk polskich pod dowództwem Stanisława Potockiego r. wojskami szwedzkimi króla Gustawa II Adolfa. Po bitwie Szwedzi zdobyli zamek biskupów płockich, ograbili i spalili miasto. Dalsze spustoszenia miasta spowodowały najazd Szwedów (w latach 1655-60), wojna północna (w 1702 r.), epidemie (np. w latach 1660-61) oraz liczne przemarsze wojsk, wskutek czego Górzno podupadło i czasowo w latach 1773-1833 pozbawione zostało praw miejskich. W latach 1772-1920 znalazło się w zaborze pruskim (z wyłączeniem lat 1807-15, kiedy należało do Księstwa Warszawskiego).
W okresie powstania styczniowego w sąsiedztwie miasta liczne potyczki.
W 2 poł. XIX w. nastąpiło lekkie ożywienie gospodarcze miasta. W czasie wojny 1920 r. miasto zostało zajęte przez wojska bolszewickie. W czasie II wojny światowej okoliczne lasy były schronieniem działających w okolicy oddziałów partyzanckich.
Zachowany został zabytkowy układ przestrzenny (czworoboczny rynek na planie wydłużonego prostokąta z ulicami wychodzącymi z krótszych pierzei rynku).
Kościół par. pw. Świętego Krzyża, barokowo-klasycystyczny, obecny zbudowany w latach 1765-1812. Jednonawowy, cztero-przęsłowy z kruchtą i dwiema wieżami, murowany z cegły i otynkowany. Wystawiony w miejscu wcześniejszych kościołów: pierwotnego z XIV w., spalonego w 1443 r., drewnianego zniszczonego przez Szwedów w 1629 r. i kolejnego drewnianego zniszczonego w 1763 r. Od powstania pierwszego kościoła do 1830 r. gospodarzami świątyni byli bożogrobcy. Wyposażenie wnętrza rokokowe. Trzy ołtarze z 2 poł. XVIII w., 2 z nich – główny i lewy boczny – ozdobione są postaciami zakonników i dostojników zgromadzenia bożogrobców oraz używanymi przez ten zakon krzyżami z podwójnymi ramionami poziomymi. W ołtarzu głównym znajduje się cieszący się lokalnym kultem obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany w XVII w.
Góra Bocieniec, dawne grodzisko późnośredniowieczne, miejsce, gdzie znajdował się zbudowany zapewne w XIV w. zamek biskupów płockich, zniszczony w 1629 r., rozebrany ok. 1765 r. Obecnie ma tu swoją siedzibę dyrekcja Górznieńsko-Lidzbarskie-go Parku Krajobrazowego oraz nowoczesny Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Wilga”. Wspaniały punkt widokowy.
Pomnik przyrody – kasztanowiec biały (w rynku), wielopienny, o obwodzie ponad 500 cm.
W pobliżu miasta (2 km na płd. wsch.) rezerwat przyrody „Szumny Zdrój im. Kazimierza Sulisławskiego”, utworzony w 1958 r. na powierzchni 37,16 ha w celu ochrony olbrzymiej niszy źródliskowej o stromych, dochodzących do 20 m głębokości, miejscami urwistych zboczach i kamienistym, nierównym dnie, usytuowanej na styku wysoczyzny morenowej i rynny jeziornej. Zbocza porasta las grabowo-lipowy, a dno lęg jesionowo-olszowy Z występującym tu wyjątkowo licznie czosnkiem niedźwiedzim. Dość licznie występują tu także wawrzynek wilczełyko i zawilce, a mniej licznie obuwik pospolity i starzec Fuchsa.
W odległości 4 km na płn. wsch. rezerwat przyrody „Ostrowy nad Brynicą”, utworzony w 1962 r. na powierzchni 2,06 ha w celu ochrony lasu mieszanego: sosnowo-lipowo-dębowego, ponad-stuletniego, z bogatą roślinnością kserotermiczną w runie.