Trakt Królewski – zabytki, co warto zobaczyć?

Plac Zamkowy to pierwotnie grunty książęce, zabudowane wraz z rozbudową Zamku za Zygmunta III Wazy. Plac był niejednokrotnie regulowany: w XVII wieku, gdy stawiano Kolumnę Zygmunta, przed połową XIX wieku, gdy budowano wiadukt Feliksa Pancera, w latach 1947-1949, gdy przebijano tunel Trasy W-Z. Przy powojennej odbudowie Zamku odkryto tu fragmenty mostu gotyckiego.

Kolumna króla Zygmunta III Wazy (1643-1644) powstała jako fundacja jego syna Władysława IV, według projektu Augustyna Locciego i Konstantego Tencalla, model wykonał Clemente Molli, odlew w brązie (wysokości 2,75 metra) Daniel Tym. To jedyny w Europie monument barokowy, który zrywa z tradycyjnym schematem pomnika władcy: król, ubrany w archaizowaną zbroję, stoi na kolumnie korynckiej (pierwotnie z czerwonego marmuru) wysokości 8,5 metra. Cały pomnik z cokołem ma 22 metrów wysokości. Kolumna Zygmunta przetrwała okupację i zwalona została dopiero w styczniu 1945 roku. Lekko uszkodzony posąg po rekonstrukcji ustawiono w 1949 roku na nowej kolumnie z granitu „Strzegoń”. Wtedy Kolumnę przesunięto o 6 metrów na wschód, na oś Krakowskiego Przedmieścia, tworząc tym samym jedną z najładniejszych panoram w Warszawie.

Zamek Królewski jest rekonstrukcją spalonego w 1939 roku i wysadzonego przez Niemców w 1944 roku zespołu. Projekt rekonstrukcji opracował według stanu przed zniszczeniem Jan Bogusławski (realizacja w latach 1971-1988). Odtworzono wczesnobarokową bryłę, gotycką elewację skrzydła od Dziedzińca, oraz zespoły barokowych i klasycystycznych wnętrz, wykorzystując fragmenty z dawnych budowli. Zamek jest Pomnikiem Kultury Narodowej, miejscem ekspozycji stałych i czasowych wystaw sztuki dawnej, oraz oficjalnych spotkań, koncertów, sympozjów itp. Budowę Zamku rozpoczął król Zygmunt III Waza. Stary Zamek projektował Jan Baptysta Trevano i Vincenzo Scamozzi. Władysław IV dobudował galerię-loggię od ogrodu i wieżę „Władysławowską” (powstałą w latach 1637-1643, według projektu Konstantego Tencalla). W czasach saskich powstał Nowy Zamek (pałac Augusta III Wettina) z rokokowym skrzydłem od strony Wisły (wybudowanym w latach 1737- 1746, według projektu Gaetano Chiaveri) i skrzydłem pólnocnym od strony Dziedzińca. Rozbudowa za króla Stanisława Augusta Poniatowskiego objęła skrzydło południowe (z lat 1765-1771, projektu Jakuba Fontany) oraz późnobarokowe i klasycystyczne wnętrza (projektu Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera z malowidłami Marcello Bacciarelliego). Stanisław August, koneser i mecenas sztuki, utworzył tu malarnię prowadzoną przez malarza Bacciarellego. W tym czasie powstała Biblioteka Królewska (projektu Dominika Merliniego), której wnętrza z 1814 roku projektu Wilhelma Henryka Mintera) są jedynymi oryginalnymi w obecnym zespole Zamku.