Wilanów – Plan – 1. Dawna karczma – obecnie kawiarnia 2. Stara karczma – obecnie restauracja 3. Dawna kuźnia – obecnie restauracja 4. Kościół św. Anny 5. Mauzoleum Potockich 6. Pergola 7. Pałac 8. Gaj Akademosa 9. Kordegarda 10. Dawna kuchnia pałacowa 11. Dawna ujeżdżalnia – obecnie Muzeum Plakatu 12. Oranżeria 13. Budynek pompowni 14. Altanka Chińska.
Wilanów. Gmina warszawska usytuowana w płd. części miasta z zabudową mieszkaniową i terenami wykorzystywanymi rolniczo. Jedna z najstarszych osad w sąsiedztwie średniowiecznej Warszawy.
W XII-XIII w. była własnością książęcą. W XIII w. została nadana benedyktynom z Płocka. Od 1338 r. własność księcia czerskiego i sochaczewskiego – Trojdena. Od poł. XIII w. wzmiankowane istnienie parafii i kaplicy pw. św. Leonarda, zastąpionej później drewnianym kościołem pw. św. Anny. Od końca XIV w. właścicielami byli Milanowscy, później Leszczyńscy, Komorniccy i Krzyccy. W 1677 r. stał się własnością króla Jana III Sobieskiego, który stworzył tu swoja letnią rezydencję i wkrótce przemianował nazwę wsi na obecną.
Rezydencja królewska składa się z zespołu pałacowo-parkowego wzniesionego w latach 1677-96 na terenie dóbr zwanych wtedy jeszcze Milanowo. Pałac powstał na zrębach wcześniejszej budowli B. Leszczyńskiego w pocz. XVII w. Budowano go etapami pod kierunkiem architekta A. W. Locciego. Najpierw wzniesiona została parterowa część obecnego pałacu, później pół-piętro i galeria, a dopiero w końcowej fazie pozostałe elementy nadające budowli charakter barokowej rezydencji. Pałac ma wyjątkowo bogatą dekorację zewnętrzną i wewnętrzną mającą podkreślić rangę właścicieli. Przed budowlą rozległy dziedziniec honorowy. W 1720 r. pałac przeszedł na własność Sieniawskich, nastąpiła wtedy przebudowa rezydencji i dobudowa późnobaro-kowych skrzydeł (wg proj. G. Spazzia). W latach 1729-99 właścicielami pałacu byli Czartoryscy i Lubomirscy. W tym okresie modernizowane były głównie wnętrza budowli. W latach 1730-33 dzierżawił pałac dożywotnio król August II Sas. W końcu XVIII w. do skrzydła płd. dobudowana została łazienka oraz kuchnia i kordegarda. Wtedy też przekomponowany został ogród przypałacowy w sentymentalny park angielsko-chiński wg proj. Szymona Bogumiła Zuga. W XIX w. pałac należał do Potockich. Z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego do skrzydła płn. pałacu dobudowano w pocz. XIX w. neogotycką galerię wg proj. Christiana Piotra Aignera. W latach 1815-21 urządzono pokryte bogatą dekoracją malarską pokoje chińskie. Park w poł. XIX w. ponownie przekomponowano w angielski park krajobrazowy. W tym samym czasie skrzydło płn. zostało przebudowane w stylu neorenesansowym. Od 1892 do 1945 r. pałac był własnością Branickich. Po wojnie stał się placówką muzealną (wnętrza pałacowe, galeria portretu polskiego, galeria rzemiosła artystycznego, galeria rzeźby współczesnej – najpierw jako Oddział Muzeum Narodowego, od 1995 r. jako samodzielna placówka pod nazwą Muzeum-Pałac w Wilanowie) i rezydencjonalną (dla oficjalnych gości rządu polskiego).
W sąsiedztwie barokowej rezydencji jest wiele ciekawych architektonicznie i historycznie obiektów. Kościół par. pw. św. Anny wzniesiony w 1772 r. wg proj. Jana Kotelnickiego, przebudowany w stylu neobarokowym w latach 1857-70. Jest budowlą trój-nawową, z transeptem. Skrzyżowanie nawy głównej i transeptu nakryte jest kopułą. Fasada ma portyk wgłębny, tympanon i rzeźby wykonane przez artystów warszawskich F. Cenglera, A. Pru-szyńskiego i B. Syrewicza. W prawej kaplicy epitafia Potockich i Branickich pochowanych w jej podziemiach. Pomiędzy kościołem a bramą pałacową znajduje się mauzoleum Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich wzniesione w 1836 r. wg proj. Henryka Marconiego. Ozdobione jest rzeźbami Jakuba Tatarkiewicza. Na płd. od bramy pałacowej w budynku dawnej ujeżdżalni i wozowni od 1968 r. znajduje się jedna z nielicznych na świecie placówek gromadzących i eksponujących plakaty – Muzeum Plakatu. U zbiegu ul. Wilanowskiej i Wiertniczej położony jest cmentarz założony w 1816 r., rozmieszczony na planie koła z neogotycką kaplicą-mauzoleum wzniesioną w latach 1823-26 wg proj. Christiana Piotra Aignera.