Idąc dalej Traktem Królewskim dochodzimy do usytuowanych po jego wsch. stronie gmachów Uniwersytetu Warszawskiego. Uniwersytet Warszawski rozpoczął działalność w 1816 r. jako Królewski Uniwersytet Warszawski z inicjatywy Stanisława Staszica i Stanisława Kostki Potockiego. Powstał z połączenia Szkoły Prawa i Administracji (założonej w 1808 r.) i Szkoły Lekarskiej (założonej w 1809 r.) uzupełnionych powołaniem wydziałów filozofii, nauk, sztuk pięknych i teologii. W pierwszym okresie działalności wśród wykładowców byli J. Lelewel, S. B. Linde, M. Szubert i A. Waga. Uniwersytet był w tym okresie miejscem spotkań młodzieży skupionej w organizacjach patriotycznych. Po powstaniu listopadowym w 1831 r. uczelnia została zamknięta w ramach represji. Wznowiła działalność w 1862 r. jako Szkoła Główna (zlikwidowana w 1869 r.). Uruchomione zostały 4 wydziały: fi-lologiczno-historyczny, lekarski, matematyczno-fizyczny i fizyczny. Szkoła odegrała doniosłą rolę w życiu naukowym i kulturalnym Królestwa Polskiego tego czasu. Wśród wykładowców byli m.in.: T. Chałubiński i L. M. Hirszfeld, wśród wychowanków: P. Chmielowski, Z. Gloger, A. Kraushar, B. Prus, H. Sienkiewicz i A. Świętochowski. W miejsce szkoły powołany został rosyjski Uniwersytet Cesarski, przekształcony w 1915 r. w polski Uniwersytet Warszawski. W okresie międzywojennym miał 9 wydziałów: prawa i nauk politycznych, humanistyczny, matematyczno-przyrodniczy, medyczny, teologii katolickiej, teologii ewangelickiej, teologii prawosławnej, farmacji oraz weterynarii. Wykładowcami w tym okresie byli m. in.: W. Doroszewski, B. Hryniewiecki, T. Kotarbiński, L. Krzywicki, J. Krzyżanowski, K. Michałowski, W. Orłowski, S. Szober, W. Tatarkiewicz i W. Tokarz. W okresie II wojny światowej uniwersytet był zamknięty przez władze okupacyjne, ale działał w konspiracji. Po II wojnie światowej stał się największą uczelnią w Polsce. W latach pięćdziesiątych odłączono od niego kilka wydziałów, z niektórych z nich utworzone zostały samodzielne uczelnie. Obecnie na ponad 20 wydziałach kształci się ponad 48 000 słuchaczy, w tym prawie 25 000 na studiach dziennych. Pierwszym z gmachów uniwersyteckich (pod nr. 32) jest pałac Tyszkiewiczów wzniesiony w latach 1785-92 wg proj. Stanisława Zawadzkiego i Jana Christiana Kamsetzera. Fasadę jego zdobi balkon podtrzymywany przez figury 4 Atlasów wykonane przez Andrzeja Le Bruna w 1787 r. Obecnie pałac mieści Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej. Sąsiadujący z pałacem Tyszkiewiczów budynek (pod nr. 30) to pałac Poniatowskich (Uruskich, Czetwertyńskich) zbudowany w 1741 r. dla Stanisława Poniatowskiego – ojca ostatniego króla Polski, znacznie przebudowany w latach 1840-47 wg proj. Andrzeja Gołońskiego dla Seweryna Uruskiego. Obecnie jest tu siedziba Instytutu Geografii i Studiów Regionalnych. Na wprost bramy, w głębi, widoczny jest neorenesansowy budynek Biblioteki Uniwersyteckiej wzniesiony w latach 1891-99 wg proj. Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i Stefana Szyllera. Księgozbiór biblioteki liczy obecnie ponad 3 000 000 woluminów i kilkadziesiąt tysięcy jednostek zbiorów specjalnych. W pewnym oddaleniu od Traktu Królewskiego w sąsiedztwie biblioteki znajduje się kilka ciekawych pod względem architektonicznym i historycznym budynków: gmach dawnej Szkoły Głównej wzniesiony w 1841 r. wg proj. Antonia Corazziego, Pałac Kazimierzowski wzniesiony w 1634 r. jako letnia rezydencja dla króla Władysława IV, wielokrotnie przebudowywany, mieszczący w latach 1765-95 Szkołę Rycerską (Korpus Kadetów) – ob. m.in. Muzeum Uniwerytetu Warszawskiego (w sali im. J. Mianowskiego) i dwa klasycystyczne gmachy z lat 1815-17 – porektorski i seminaryjny, obydwa w tympanonach ozdobione rzeźbami Pawła Malińskiego.