Należy (obok gdańskiego Neptuna z 1549 r.) do najstarszych pomników świeckich w Polsce. Głównym projektantem pomnika był Konstanty Tencalla, jego usytuowaniem przestrzennym zajmował się Augustyn Locci (starszy), a postać króla modelował Clemente Molli. Pierwotnie trzon kolumny wykonany był z czerwonego marmuru chęcińskiego, a cokół i pozostałe elementy architektoniczne pomnika z czarnego marmuru dębnickiego, cokół pomnika, orły, brązowy posąg króla i litery na tablicach były złocone. W latach 1885-87 trzon kolumny wymieniono na granitowy i usunięto wszelkie złocenia. Po zniszczeniach wojennych, w 1949 r. rozbity trzon kolumny został zastąpiony nowym, wykonanym z granitu strzegomskiego. Spod kolumny Zygmunta przechodzimy w kierunku Zamku Królewskiego. Zbudowany został w miejscu datowanego na koniec XIII w. warownego grodu książęcego założonego przez księcia Konrada II lub Bolesława II. W grodzie tym rezydował inny książę mazowiecki Trojden I (1284-1341). Pierwotna rezydencja książęca była drewniana. Zapewne ok. poł. XIV w. w płd. części terenu zamkowego zbudowano murowany stołp, wzmiankowany jako Wieża Wielka. W końcu XIV w. drewniany zamek zastąpiony został gotyckim, murowanym tzw. Wielkim Domem. Mieściły się w nim pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne dla rodziny książęcej. W pobliżu Wielkiego Domu (późniejszy Dwór Większy) powstały inne też zabudowania murowane. Bliżej dzisiejszej katedry powstał również zespół murowanych zabudowań określanych jako Dwór Mniejszy. Obydwa zespoły zabudowań być może o oddzielnych umocnieniach tworzyły razem zespół średniowiecznego zamku warszawskiego. Po śmierci w 1526 r. ostatniego z Piastów mazowieckich – księcia Janusza III – zamek stał się jedną z prowincjonalnych rezydencji królewskich. Po śmierci króla Zygmunta I Starego na zamku przez 8 lat rezydowała królowa Bona. Po zawarciu tzw. unii lubelskiej w 1569 r. i wyznaczeniu Warszawy jako miejsca polsko-litewskich obrad sejmowych Dwór Większy został przebudowany wg proj. Jana Baptysty Quadro na gmach sejmowy o dwóch izbach na obrady (poselskiej i senatorskiej). Jednocześnie powstał nowy gmach przeznaczony na rezydencję królewską. Kolejnej przebudowy zamku dokonano po decyzji króla Zygmunta III Wazy o przeniesieniu swej stałej siedziby ze stołecznego dotychczas Krakowa do sejmowej Warszawy. Na pocz. XVII w. zamek otrzymał formę pięciobocznej, wczesnoba-rokowej rezydencji z okazałą fasadą od strony miasta i wewnętrznym dziedzińcem do uroczystych parad. Wolno stojące dotychczas budynki Dworu Większego i nowego gmachu weszły w skład wczesnobarokowej budowli jako jej skrzydła. Elementem dominującym budowli była tzw. Wieża Zygmuntowska. Nie zostały zmienione dawne sale sejmowe, choć powiększono wejścia do nich i połączono je monumentalnymi schodami. Apartament królewski pozostał w tzw. nowym gmachu. Powstały nowe, bogato dekorowane pomieszczenia, m.in. Pokój Audiencyjny, Pokój Marmurowy, Sala Teatralna i Kaplica. Przy ich urządzaniu pracowali znakomici architekci Jan Baptysta Gisleni i Augustyn Locci oraz wybitny malarz Tomasz Dolabella. W latach 1655-56 podczas najazdu szwedzkiego zamek został ograbiony i zdewastowany. Nowy wystrój wnętrz uzyskał w latach 1679-83 dzięki staraniom króla Jana III Sobieskiego, m.in. wg proj. Augustyna Loc-ciego (młodszego). Zamek w 1704 r. został ponownie zniszczony przez Szwedów. Odbudowy i nowego wystroju wnętrz dokonano po 1720 r. z inicjatywy króla Augusta II Sasa. W latach 1737-47 zamek został powiększony przez dobudowę skrzydła od strony Wisły (wg proj. Gaetano Chiaveri). Bogate dekoracje zewnętrzne, m.in. z herbami Polski, Litwy oraz rodu saskich Wettinów, wykonane zostały przez Jana Jerzego Plerscha. Kolejnej przebudowy wnętrza nadającej mu cechy klasycyzmu dokonano za panowania królów Augusta III Sasa i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Powstałe w tym okresie wnętrza określa się mianem Wielkich Apartamentów. Wśród plejady architektów wówczas zatrudnionych do najwybitniejszych należeli: Jan Christian Kamsetzer, Dominik Merlini i Jakub Fontana. Wnętrza ozdabiali także znani malarze królewscy Bemardo Bellotto (zwany Canalettem) i Marcello Bacciarelli.